Eind september maakt Aphex Twin zijn officiële comeback, na dertien jaar. Gisterenavond mocht de Belgische spionkop zijn nieuwe langspeler 'Syro' evenwel al in avant-première beluisteren. De belangrijkste vraag die vooraf op alle lippen brandde: zou Richard D. James zijn lelijke, harige kop nog steeds boven het maaiveld durven uitsteken? Of zou de nieuwe Aphex Twin klinken als één van zijn vele copycats? Haal gerust adem: op 'Syro' toont Richard D. James zich hooguit een uitmuntende kopie van zichzélf.
De security van de AB Club treffen we gisterenavond aan in een verhoogde staat van paraatheid. Aan de deur wordt elke fan op het hart gedrukt om zijn mobieltje en elektronica op te bergen in een kluis. Even verder word je dan weer gefouilleerd, alsof je de automatische veiligheidscontrole op de luchthaven nét niet kon verschalken.
De entourage van Aphex Twin huivert kennelijk bij de gedachte dat de langverwachte comebackplaat van hun paradepaardje al zou lekken voor de officiële release op 22 september. Zelfs met informatie bleef zijn platenlabel Warp tot voor enkele dagen bijzonder karig. De campagne voor 'Syro' werd een maand geleden wél raadselachtig op gang getrokken met een dobberende zeppelin boven Londen, waarop het bekende logo van Aphex Twin - een cirkel met een uitgelopen pijl - afgebeeld stond. Later volgde nog geheimzinnige street art, en bizarre online snapshots. Uiteindelijk onthulde de elektronica-veteraan de titel van zijn nieuwe langspeler via deep web: een open netwerk waarop je anoniem contact kan maken, waardoor ze gegeerd is bij liefhebbers van kinderporno. Die schimmige aanpak paste naadloos bij het ongrijpbare, tegendraadse imago van de Ierse elektronicaheld, over wie indertijd geschreven werd dat hij nauwelijks sliep, met schuurpapier en een keukenrobot dj-sets speelde, in een tank rondreed (écht waar, trouwens) en fortuinen incashte voor remixes die hij nooit maakte.
Na 2001 leek Aphex Twin plots van de aardbodem verdwenen, maar echte fans wisten altijd beter: al dan niet "anonieme" zijprojecten als Analord, Polygon Window, AFX en Caustic Window vonden net zo gretig afname. De aandacht voor Aphex Twin stierf trouwens ook geen stille dood: Minecraft-miljonair Markus Persson dokte deze zomer nog liefst 46.300 dollar op eBay, voor een uiterst zeldzame testpersing van Aphex Twins 'Caustic Window LP' uit 1994. En toen Richard D. James zich in een recent Rolling Stone-interview liet ontvallen dat hij electro-mechanische robotten in huis had, crashte de website van maker Godfried-Willem Raes plots onder de massale belangstelling.
En zelfs al toont James zich vandaag een makkelijkere gesprekspartner tijdens interviews, blijft Aphex Twin ("de schakel tussen mijn eigen wereld en de buitenwereld") een even mythisch als compromisloos persona.
Dat blijkt ook gisterenavond in Brussel, waar je ogenschijnlijk wordt toegelaten in een besloten, clandestiene clubje. Om te vermijden dat iemand gruizige opnames van de plaat lekt op het internet, wordt iedereen omstandig gefouilleerd. Acht fans, die hun smartphone toch naar binnen wilden smokkelen, rekenen daarmee buiten de waard. Sympathiek dat die bezoekers niet onverbiddelijk de deur wordt gewezen. Nochtans blijken er genoég andere gegadigden, die aan het kortste eind trokken.
Voor wie er nog aan zou twijfelen: de renaissance van Aphex Twin is een feit
Mysterie
Een loterij wees vorige week namelijk uit wie de besloten luistersessie mocht bijwonen. Minstens tweeduizend fans hengelden naar een ticket, maar slechts een fractie blijkt toegelaten. Hoevéél mensen in de kou bleven staan, wilde niemand met zekerheid zeggen - alles rond Aphex Twin zweemt consequent naar mysterie. Maar het is de fans duidelijk dat de vraag het aanbod ruimschoots oversteeg. In de AB Club wordt 'Syro' dan ook onthaald door een opvallend dankbare happy few. Hoewel Richard D. James in velden noch wegen te bespeuren is, volgt een warm applaus na bijna elke track.
Al net zo surreëel is de aanblik van een zachtjes knikkend publiek dat een uur lang gebiologeerd blijft staren naar een leeg podium, waar een geluidsinstallatie staat voor een geel scherm met het zwarte logo van Aphex Twin. Er is letterlijk geen knijt te zien of te beleven. Alleen de muziek mag blijkbaar primeren - een tegenvaller, voor wie de visuele huzarenstukjes van Aphex Twin op het podium kent. Maar het GSM-verbod blijkt een verholen voordeel te hebben: de concentratie ligt merkelijk hoger. Wanneer enkele luidruchtige onverlaten hun stem toch durven verheffen in de ambient piano-instrumental 'Aisatsana' worden die zelfs sissend afgestraft door anderen. Alléén de vogeltjes in die song krijgen een vrijbrief om vrolijk te kwetteren.
Vogeltjes? Aphex Twin?
Laten we u maar gelijk gerust stellen: deze track, die kopjes geeft aan de sonates van Satie en aan Aphex Twins laatste wapenfeit 'Drukqs' (2001), is een buitenbeentje. Met 'Syro' lijkt Richard D. James meestal een duidelijk statement te maken: hij wil je dit keer niét voortdurend op het verkeerde been zetten. Je hoort dan ook heel wat typische mid-tempo breakbeats uit zijn arsenaal, funky grooves, sinistere ambient en ingewikkelde arrangementen.
Alles wat je zijn bekendste alter ego mag verwachten, kortom.
De elektronica-veteraan lijkt daarbij de draad op te pikken waar hij die liet liggen in 2007, met 'The Tuss'. Al trek je nog makkelijker vergelijkingen door met de synths op 'Analogue Bubblebath' of de stilistische aanpak van 'Selected Ambient Works'. Aphex Twin werkt zich op als betrouwbare gids tijdens deze trip down memory lane, en laat je achter met een handvol snapshots die herkenbaar, maar daarom niet noodzakelijk voorspelbaar ogen.
Al zullen de hardcore fans daar misschien anders over oordelen: zo'n vijf tracks bleken al eerder op het net te vinden (zie onderaan).
In het muziekblad OOR wordt inmiddels geopperd dat 'Syro' een break-up album zou zijn, maar veel ruimte tot treurige contemplatie laat James je dan toch niet. Nog steeds lijken zijn beats en knetterend breaks vaak in een kernreactor te hebben gegaard, en jagen straaljagers laag tegen de grond in je trommelvlies. Wanneer die overvliegen lijken de chemtrails woorden te vormen als "Vorsprung durch Technik". Of is dat maar onze verbeelding?
Eén keer geloven ook de fans hun oren niet, tijdens een aalgladde clubtrack die '180db_' zou moeten heten. De song stelt het met een rotcommerciële four to the floor-beat en tuimelt wat onbehouwen binnen tijdens de luistersessie. In het publiek meet je verdeelde reacties op: de song klinkt als een goedkope toegeving aan club life, maar tegelijk zijn de ritmes ook verschrikkelijk aanstekelijk. Alsof Aphex Twin je wil vergasten en tegelijk betrappen op een guilty pleasure. Met andere woorden: de compositie past perfect binnen de strategie van "smoke and mirrors" die Aphex Twin er graag op nahoudt.
Toch overtuigt hij uiteindelijk méér wanneer hij volop inzet op acid, warmbloedige funk en groezelige vintage hiphop. Of op heerlijk kakofonische momenten: tijdens twee tracks die na enig opzoekwerk een 'CIRCLONT'-tweeluik blijken te vormen, gonzen je oren. Elders hoor je Aphex Twin dan weer aan de slag gaan met vocoders (Daft Punk, iémand?), bongo's en een vage echo van kerkklokken, terwijl hij de stem van zijn vader en moeder vervormt in 'XMAS_EVET10 (thanaton3 mix)'.
Een haarscherp geluid met heerlijk diepe subbassen - de AB Club maakte zijn nagelnieuwe geluidsinstallatie al op dag één nuttig - zorgt daarbij voor een bevreemdende, opwindende luistertrip tussen wildvreemden. Innovatief klinkt de nieuwe Aphex Twin misschien niet, maar ontgoochelen doet hij evenmin met deze voortreffelijke retro-reis.
Het heeft er overigens alle schijn van dat Aphex Twin na 'Syro' nog méér muziek uit zijn mouw zal schudden. In de pijplijn zitten volgens hem nog een paar platen, enkele EP's en heel wat experimentele, noisy muziek die zo'n tien jaar geleden werd opgenomen. Voor wie er nog aan zou twijfelen: de renaissance van Aphex Twin is een feit.
http://www.demorgen.be/dm/nl/1343/Recensies/article/detail/2044871/2014/09/09/De-nieuwe-Aphex-Twin-voorbeluisterd-een-knetterende-retrotrip.dhtml
